Intimiteit en seksualiteit in Vlaamse residentiële geestelijke gezondheidsvoorzieningen voor volwassenen: exploratief onderzoek naar visie en beleid

Achtergrond: Medewerkers binnen de psychiatrische, residentiële context missen een duidelijk kader van waaruit ze kunnen handelen als het gaat om vragen rond intimiteit en seksualiteit.

Doelstellingen: Met dit exploratieve onderzoek trachtten we bij te dragen aan (verdere) ontwikkeling en implementatie van forme(e)l(e) visie en beleid rond intimiteit en seksualiteit bij volwassenen in initiatieven voor beschut wonen (IBW) en psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) in Vlaanderen. Dankzij een gepaste visie en een toereikend beleid kunnen medewerkers van IBW en PVT consistente responsen bieden aan bewoners en kan de bespreekbaarheid van seksuele gezondheid binnen de zorginstelling toenemen.

Onderzoeksvragen: We peilden of en in welke mate er in Vlaamse IBW en PVT (in)forme(e)l(e) visie en/of beleid aanwezig is rond intimiteit en seksualiteit van volwassen bewoners. Verder gingen we na wat de inhoud is van beschikbare visie- en beleidsdocumenten van deze gezondheidszorgvoorzieningen. Tot slot verworven we inzicht in de factoren die de ontwikkeling en implementatie van visie en beleid rond intimiteit en seksualiteit faciliteren, dan wel belemmeren binnen IBW en PVT in Vlaanderen.

Methode: We maakten gebruik van een algemene oriënterende online bevraging (42 deelnemers), documentenanalyse (twintig visieteksten, beleidsdocumenten en ethische adviezen), vijftien diepte-interviews en twee focusgroepen om inzicht te krijgen in de wijze waarop met seksualiteit van bewoners wordt omgegaan.

Resultaten: De meerderheid van de geconsulteerde IBW en PVT hanteren geen formele visie en beleid rond intimiteit en seksualiteit. In een aantal gezondheidszorgvoorzieningen is er wel formeel tekstmateriaal aanwezig. Zij blijken zeer verschillende beleids- en/of visieteksten te gebruiken (volume en inhoud), veelal met als onderwerp veelal seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGOG) eerder dan gezonde seksualiteitsbeleving. Enerzijds belemmeren een aantal factoren (bv. angst voor een rigide benadering van seksualiteit en een gebrek aan geschikte accommodatie met privacy) de ontwikkeling en implementatie van visie- en of beleidsdocumenten rond intimiteit en seksualiteit. Anderzijds weerhouden we factoren die de ontwikkeling en het beschikbaar stellen van tekstmateriaal faciliteren (bv. verjonging van het doelpubliek en participatie en dialoog bij beleidsontwikkeling). 

Discussie en conclusie: Intimiteit en seksualiteit van bewoners worden vaak onderbelicht in formele visie- en/of beleidsteksten van Vlaamse IBW en PVT. Dit ligt in de lijn van gegevens uit de internationale literatuur. Om tegemoet te komen aan de seksuele rechten is het echter van groot belang dat intimiteit en seksualiteit (nog meer) ruimte krijgen binnen Vlaamse IBW en PVT. Een passende visie en een toereikend beleid rond deze thema’s zijn daarbij essentieel.

Kernwoorden: visie, beleid, intimiteit, seksualiteit, residentiële GGZ, IBW, PVT, Vlaanderen